Viếng mộ Bs Alexandre Yersin

Sáng nay (19/1/17) nhân một buổi rảnh, được hai em thuộc ĐH Khánh Hoà chở ra Suối Dầu, huyện Diên Khánh để thăm mộ Bs Alexandre Yersin. Từ Nha Trang đến Suối Dầu khoảng 20 km, nhưng vẫn phải mất 30 phút mới đến nơi. Thăm mộ Yersin làm tôi ... tâm tư.

Alexandre Yersin là một nhà khoa học khiêm tốn nhưng lừng danh thế giới. Ông là người đầu tiên trên thế giới phát hiện tác nhân gây bệnh dịch hạch, mà sau này được định danh là Yersinia. Từ phát hiện này, ông bào chế huyết thanh để kháng dịch một cách hiệu quả. Nói theo ngôn ngữ khoa học này nay, ông làm nghiên cứu từ cơ bản lâm sàng đến "translation", và rất ư là innovative. Ông đã làm một tấm gương sáng cho nghiên cứu khoa học đời sau: làm nghiên cứu phải có ứng dụng thực tế.

Ông qua đời tại Nha Trang vào năm 1943, thọ 80 tuổi. Trong lời di chúc, ông viết: "Tôi muốn được chôn ở Suối Dầu, yêu cầu ông Bùi Quang Phương giữ tôi lại Nha Trang, đừng cho ai đem tôi đi nơi khác. Mọi tài sản còn lại xin tặng hết cho Viện Pasteur Nha Trang và những người cộng sự lâu năm. Đám tang làm giản dị, không huy hoàng, không điếu văn”. Vẫn theo di chúc, ông muốn được chôn nằm sấp, đầu quay về biển để ông được ôm mảnh đất quê hương. Người dân địa phương xem ông là một Bồ Tát.

Lúc sống cũng như lúc chết, ông là một người khiêm tốn. Sống không màn lợi danh, mà chỉ lo phụng sự đời. Ông sống giữa làng chài, sống chan hoà với người địa phương và họ gọi ông một cách trìu mến là "Ông Năm" (vì người vợ Việt của ông thứ năm). Chết thì chọn nơi an nghỉ rất bình thường, không lăng tẩm rình rang. Thật vậy, phần mộ của Bs Yersin nằm khiêm tốn trong trang trại thuộc Viện Pasteur do ông sáng lập để nuôi ngựa lấy huyết thanh dùng cho y khoa.

Từ con đường chính (Quốc lộ?) đi vào mộ chỉ khoảng 1 km, nhưng phải qua một cái cổng im lìm. Một bên đường là ruộng mía, một bên là cây rừng. Đường vào là đường đất, nên tôi nghĩ mùa mưa chắc là lầy lội lắm. Tôi nghĩ tỉnh Khánh Hoà có thể làm tốt hơn, chứ đường vào mộ phần của một người có công lớn với đất nước và thế giới mà như hiện nay thì ... vô ơn quá.

Toàn cảnh khu mộ có vẻ mới được tôn tạo. Phía ngoài mộ là một nhà chờ, nhưng chẳng có gì trong đó. Từ nhà chờ vào mộ là một con đường ngắn xây theo nấc thang, rất mát mẻ, và rất yên ắng. Mộ là một tấm bê tông có khắc tên ông. Phía đầu mộ là một tấm bia bằng tiếng Việt và tiếng Pháp ghi lại những công trạng của ông. Bên trái mộ là một đền thờ nhỏ để người viếng mộ thắp nhang cho ông.

Tôi và hai người bạn Nha Trang thắp cho ông vài nén nhang. Chúng tôi ngồi đó khoảng nửa giờ ôn chuyện đời và sự nghiệp của ông, về những đóng góp của ông cho VN và thế giới. Có nhiều câu chuyện về Yersin trong cuốn nhật kí của ông mà tôi chưa tìm ra.

Sở dĩ tôi muốn viếng mộ Bs Yersin là vì trước đây có vài tin tức về việc trùng tu mộ phần của ông không mấy hay ho. Đã có thời sau 1975 người ta xem ông là “thằng Tây thực dân”! Có một câu chuyện lưu truyền rằng khi Tổng thống Pháp Francois Mitterrand vào thập niên 1990 (?) khi thăm chính thức VN ông yêu cầu đi thăm mộ Yersin và thế là mấy người ở Bộ ngoại giao ngoài Hà Nội nhốn nháo tìm hiểu “thằng Tây thực dân” này là ai và tìm mộ của ông để trùng tu cho ngài Tổng thống đếm thăm. Hi vọng đó chỉ là chuyện phịa. Nhưng trong thực tế nhiều danh nhân VN đều bị trải qua một thời đánh giá mông muội và một thời hoàn trả sự thật.

Tôi nghĩ Nhà nước VN có thể làm tốt hơn nữa trong việc tôn tạo khu mộ này thành một điểm tham quan cho du khách đàng hoàng. Chẳng hạn như cái "nhà chờ" có thể trưng bày các hiện vật và thành tựu của ông bằng ảnh hay bằng virtual video. Chẳng hạn như làm thêm một tấm bia khác bằng tiếng Anh và làm cho thật tốt, đầy đủ chi tiết quan trọng (chứ tấm bia hiện nay thì quá cẩu thả). Viết bằng tiếng Pháp thì chẳng có bao nhiêu du khách quốc tế đọc được; phải viết bằng tiếng Anh nữa. Chẳng hạn như xây lại hai bên đường lên mộ bằng những hình ảnh hay những lá thư ông gửi về cho mẹ ở Thuỵ Sĩ. Những việc làm như thế chẳng tốn kém bao nhiêu, nhưng nói lên cái nghĩa cử đẹp của người Việt dành cho một vị Bồ Tát.

===

Nhiều năm trước tôi có viết một bài về ông ở đây:

http://ykhoanet.azurewebsites.net/binhluan/nguyenvantuan/080213_nguyenvantuan_yersin.htm

sau này có in lại trong cuốn sách "Câu chuyện khoa học" xuất bản năm ngoái.

Từ Quốc Lộ I có một bảng chỉ dẫn nhỏ vào mộ phần của Bs Yersin.

 Cổng vào mộ phần im lìm. Phải gọi điện cho người phụ trách mới mở được cổng.

Bên trái cổng vào mộ là một nhà tạm bợ, chẳng biết làm gì, nhưng hình như có người ở.

 Từ đường chính vào mộ (khoảng 1 km) bên trái là rừng, bên phải là đồng mía.

Nhà chở ngoài mộ phần của Bs Yersin. Nhà trống trơn, chẳng có gì trong đó.

Cổng vào mộ Bs Yersin.

Mộ của Bs Alexandre Yersin.

Tấm bia ghi công trạng của Bs Yersin. Chi tiết không đầy đủ và chữ viết không tốt.

Bàn thờ Bs Yersin để khách thắp nhang. Ông được người địa phương xem là Bồ Tát. Rất đơn sơ. Chẳng biết ai cho ông hút thuốc lá ?!