Câu trả lời có lẽ là ... tất cả. Nhưng ở đây, tôi chỉ bàn về vấn đề hải sản nhiễm độc tố ở Nghệ An - Hà Tĩnh mà thôi. Câu hỏi mà tôi hằng thắc mắc là mức độ nhiễm độc tố trong hải sản là bao nhiêu. Nói theo ngôn ngữ y khoa là tôi muốn biết cái "the prevalence and intensity of toxins in seafood". Điểm qua thông tin công bố trên báo chí, tôi nghĩ con số có thể lên đến 40%.
Câu trả lời chẳng có gì là phức tạp, nếu như có nghiên cứu và điều tra đúng phương pháp khoa học. Cũng chẳng cần đến một hội đồng khoa học; chỉ cần một số nhỏ nhà khoa học có kiến thức và kinh nghiệm về độc tố và hải sản là xong. Là người "ngoại đạo", tôi hình dung ra một cuộc khảo sát lấy mẫu hải sản phân tầng theo khoảng cách (từ Formosa), theo chủng loại hải sản, và theo thời gian. Sau đó là lấy mẫu và nội tạng đưa vào phân tích Mass Spect để xác định hàm lượng của khoảng 70 toxins. Sau đó là phân tích dữ liệu, tính toán cái prevalence và intensity là xong. Chỉ cần giao cho một vị cấp giáo sư, hai postdoc, vài ba nghiên cứu sinh là đủ để làm khảo sát.
Vậy mà khi trả lời câu hỏi của báo chí, một quan chức cho biết rằng "một hội đồng khoa học đã được lập và chậm nhất cuối tháng 8 này Bộ Y tế sẽ công bố đánh bắt cá ở bốn tỉnh bắc miền Trung được hay chưa, cá vùng nào ăn được, vùng nào chưa." Thật ra, hội đồng đó rất khó phán quyết những gì mà quan chức này nói, bởi vì trong thực tế, không có bất cứ một hội đồng từ xa nào có thể biết rõ hơn là người địa phương. Không phải chờ đến phán quyết của hội đồng, ngư dân vẫn ra biển và đánh bắt, và người địa phương vẫn phải ăn hải sản. Thông tin của cái hội đồng chỉ củng cố thêm những gì người địa phương đã biết.
Trong khi đó thì thông tin từ các quan chức có vẻ mâu thuẫn nhau. Tôi thử xâu chuỗi lại những thông tin và thởi điểm để biết các quan chức làm việc như thế nào:
• Tháng 5/2016 Bộ Y tế nói rằng họ chưa phát hiện độc tố nào trong 140 mẫu hải sản tươi, muối, rau ăn, nước ăn lấy tại 4 tỉnh gặp thảm họa môi trường. Người ta còn in hình các quan chức y tế, kể cả bộ trưởng, ăn uống no nê trên một bàn tiệc thịnh soạn!
• A: Nhưng 3 tháng sau, ngày 24/8, một Cục của Bộ Y Tế nói rằng trong tháng 7 họ kiểm nghiệm 27 mẫu cá và phát hiện 7 mẫu (tức 26%) bị nhiễm kim loại nặng.
• B: Đến ngày 23/8 cũng Cục đó của Bộ Y tế nói rằng "kết quả kiệm nghiệm cho thấy, chỉ có 1/18 mẫu cá vượt ngưỡng an toàn về kim loại nặng". Tỉ lệ nhiễm là 5.5%.
• C: Còn báo Tuổi Trẻ thì cho biết trong tháng 8, có 6 trên 9 mẫu hải sản (lấy tại Hà Tĩnh) "dư lượng các chất độc như cyanua, phenol và dư lượng kim loại nặng làcadimi vượt ngưỡng cho phép."
Một thông tin đơn giản như vậy (chưa nói đến intensity) mà kết quả cũng chưa nhất quán với nhau. Không biết thông tin nào là đúng. Thật ra, đứng trên quan điểm thống kê học, tất cả đều sai. Sai là vì những con số trên chỉ là mẫu, chứ không phải toàn bộ quần thể. Chẳng hạn như họ lấy mẫu cá từ chợ cá thì làm sao mà khách quan được. Đáng lí ra họ phải lấy mẫu ngoài biển, và phải lấy mẫu có hệ thống, chứ đâu phải làm đơn giản như thế.
Nhưng thôi thì chúng ta thử phân tích dữ liệu trên xem sao. Vì tỉ lệ nhiễm lấy trên mẫu. Sự dao động giữa các mẫu là điều dễ hiểu. Mức độ dao động tuỳ thuộc vào số lượng mẫu được kiểm nghiệm (1). Chúng ta thử tính 3 tỉ lệ trên như sau:
• A: tỉ lệ trung bình là 7/27 = 26%, khoảng tin cậy 95% (KTC) dao động từ 11% đến 43%.
• B: tỉ lệ trung bình là 1/18 = 5.5%, KTC95: 1% đến 26%.
• C: tỉ lệ trung bình là 6/9 = 67%, KTC95: 37% đến 91%.
Những tính toán trên đây cho thấy tỉ lệ nhiễm độc tố trong hải sản ở 4 tỉnh có thể dao động trong khoảng 16% đến 40%. Chúng ta thử tìm hiểu xem kết quả trên có ý nghĩa gì. Giả dụ bữa ăn của người Việt có 5 món ăn, và tỉ lệ nhiễm độc tố là 40%, thì:
• xác suất có 3 món trong bữa ăn bị nhiễm độc tố là 23%;
• xác suất có 1 đến 3 món bị nhiễm là 84%.
Nhìn như thế chúng ta thấy độc tố vẫn rình rập trong bữa ăn của người dân. Thật ra, đâu phải chỉ hải sản, mà bất cứ thực phẩm nào, từ rau đến thịt thà và nước, tất cả đều có nguy cơ nhiễm độc. Chỉ khác nhau là mức độ nặng hay nhẹ mà thôi.
Còn mức độ nhiễm độc tố? Chúng ta vẫn chưa có câu trả lời. Và, cũng đừng kì vọng rằng "hội đồng khoa học" sẽ có câu trả lời.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét