Hiểu về trái tim

Hôm ở Rạch Giá, tôi được một em học viên (1) tặng cho một cuốn sách hay. Sách có tựa đề là "Hiểu về trái tim" của Minh Niệm (2), NXB Trẻ phát hành (2010). Thông thường khi thấy một tựa đề như thế tôi hay nghĩ "lại một cuốn dạy về cách sống" vốn nhan nhản đến nhàm chán trong các hiệu sách, nhưng đọc qua vài dòng đầu thì tôi thấy đây là một tác phẩm nghiêm chỉnh và đáng đọc.

Qua gần 500 trang sách, tác giả bàn về nhiều vấn đề tâm lí xã hội rất thời sự. Từ những chủ đề như khổ đau, hạnh phúc, tình yêu, chịu đựng, ghanh tị, tha thứ, đến những lĩnh vực mang tính thời sự như độc tài, thất bại, thành công, trách nhiệm, phán xét, thành kiến, v.v. Mỗi chủ đề, tác giả dành ra vài trang bàn thấu đáo và kèm theo những minh hoạ sắc sảo. Tác giả là một thiền sư, nên những lí giải trong sách chịu ảnh hưởng của triết lí Phật. Nhưng với kiến văn tốt và khả năng sư phạm tuyệt vời, tác giả làm cho người đọc cảm thấy lôi cuốn ngay từ chủ đề đầu tiên đến chủ đề cuối cùng. Đọc hết chủ đề sau cùng và buông cuốn sách xuống, người đọc cảm thấy ngẩn ngơ tại sao tác giả dừng ở đây. Tác giả cũng biết điều này, nên trong lời bạt có câu "không thể nào diễn giải hết mọi ngõ ngách sâu kín của tâm lí trong cuốn sách bé nhỏ như thế này".

Những chủ đề được bàn luận cũng chính là những trải nghiệm của tác giả. Mỗi chúng ta là bạn đọc sẽ tìm thấy mình trong những chủ đề cùng những câu chuyện minh hoạ. Do đó, người đọc có cảm giác như tác giả đang nói hộ cho mình những điều mà mình không nói ra được do thiếu chữ nghĩa hoặc vì lí do riêng tư. Cái hay của cuốn sách là người đọc chúng ta tìm thấy sự đồng cảm trong những câu chuyện được trình bày trong mỗi chủ đề.

Một chủ đề tôi thấy tâm đắc (và tôi cũng chỉ ngẫu nhiên lấy ra làm minh hoạ): chịu đựng. Chữ "Chịu đựng" có thể tách ra và hiểu nghĩa hay hơn. "Chịu" có nghĩa là đồng ý, chấp nhận; "đựng" là dung chứa. Do đó, "chịu đựng" trong tiếng Việt có thể hiểu là khả năng dung chứa những khó khăn.  Trong sách, tác giả đưa ra một hình ảnh mà Đức Phật từng dùng để minh hoạ cho tính chịu đựng. Đức Phật nói rằng một vóc muối mà bỏ vào một li nước thì có thể nước sẽ trở nên rất mặn, mặn đến độ không thể uống được; nhưng nếu vóc muối đó mà cho vào một dòng sông thì nước sông vẫn uống được như thường. Minh hoạ này nói lên cái gì? Nó nói lên rằng đối với người có trái tim nhỏ thì khó mà chịu đựng được khó khăn và nghịch cảnh, nhưng nếu người có trái tim lớn thì có khả năng dung nạp nỗi đau một cách dễ dàng. Xa hơn nữa, tác giả cho rằng "một trái tim thật sự rộng lớn thì đâu cần đòi hỏi gì thêm ở đối tượng đang quá yếu ớt." Chả thế mà Nguyễn Du từng viết: Có dung kẻ dưới mới là lượng trên.

Do đó, tác giả lí giải rằng người có khả năng dung chứa những kẻ khác, dù kẻ ấy có gây khó khăn như thế nào, cũng không bao giờ ghét bỏ thì mới đích thực là người lớn, người bề trên (trang 63). Để đúc kết phần bàn về chịu đựng, tác giả làm 4 câu thơ:

Nắm muối không hề mặn

Với lượng cả dòng sông

Lỗi lầm kia bé nhỏ

Với cõi lòng mênh mông.

Tôi rất hân hạnh giới thiệu cuốn sách đến các bạn. Đây không phải là một loại sách dịch từ nước ngoài, mà là một tác phẩm kiến giải rất tốt về tâm lí xã hội và hành vi sống, rất xứng đáng có mặt trong tủ sách gia đình. Trong bối cảnh người ta đang chạy theo những hào nhoáng và say mê với những ảo ảnh, cuốn sách này là một sự nhắc nhở nhẹ nhàng giúp cho những ai đang trên đường theo đuổi và đau khổ vì những ảo vọng nên nhìn lại mình, không chỉ hiểu mình hơn mà còn để có một cuộc sống an nhiên và hạnh phúc.

====

(1) Tôi không biết em học viên tên gì, vì chỉ thấy chữ kí, mà chữ kí thì rất khó đoán được tên. Thôi thì qua đây tôi muốn nói lời cảm ơn em.

(2) Minh Niệm là ai? Đây là vài dòng giới thiệu về tác giả: Sinh tại Tiền Giang, xuất gia năm 1992 tại chùa Huệ Nghiêm, Sài Gòn; 2001 thọ giáo Thiền sư Nhất Hạnh; 2008, chính thức hướng dẫn thiền và khai triển tâm lí trị liệu cho giới trẻ.